آسیب‌شناسی فرآیند قانونگذاری در ایران

مقدمه

1- بیان مسأله

علي‌رغم گذشت يك‌صده از عمر قانونگذاري در ايران، نظام تقنين كشور ما در دوران طفوليت صغر خويش متوقف مانده است، اين در حالي است كه قانونگذاري در ساير كشورهاي جهان با بهره‌گيري از يافته‌هاي علمي روز، تصويب قوانين اثربخش و كارا را تضمين نموده است. لذا، ضروري است با آسيب‌شناسي دقيق فرآيند قانونگذاري در ايران به اين سؤال اساسي پاسخ داده شود كه موانع و مشكلات هريك از مراحل تدوين طرحها و لوايح، تصويب قانون، تأييد شوراي نگهبان، داوري مجمع تشخيص مصلحت نظام و در نهايت ابلاغ قانون به قوه مجريه چيست؟ در مرحله بعد با توجه به ظرفيت‌هاي وسيع قانون اساسي و شريعت اسلام و دكترين حقوقي براي آن راه‌حل‌هاي متنوعي پيشنهاد داده شود. اين تحقيق با درك كافي از موانع و مشكلات داخل پارلمان و خارج از آن حركتي است در راستاي اين هدف والا.

2- اهمیت موضوع

به فرموده رهبر معظم انقلاب «همه مصالح كشور در قانون متجلی می‌شود.» در رأس امور بودن مجلس و لازم‌الاتباع بودن قانون برای همه شهروندان و مساوات ایشان در برابر قانون اقتضاء دارد فرآیند قانونگذاری با بهره‌گیری از بهترین راهكارهای موجود ارتقاء یافته و زمینه مناسب برای حركت به‌سوی الگوی پیشرفت اسلامی و ایرانی فراهم شود. بیش از یك‌دهه خدمت در اداره قوانین مجلس شورای اسلامی و آشنایی با آسیب‌های فرآیند قانونگذاری و راههای برون‌رفت از آن شرایط كم‌نظیری در اختیار مؤلف قرارداده كه ضمن انجام این پروژه تحقیقاتی به نظام تقنینی نیز به نحو شایسته‌ای خدمت نماید.

3- اهداف تحقیق

1-تعيين نقش و ميزان دخالت هريك از عناصر مؤثر در فرآيند قانونگذاري

2- بازشناسي همه عوامل نقص قانون در ايران (عوامل درون پارلمان و عوامل خارج از پارلمان)

3- مديريت دانش در دستگاه قانونگذاري با ثبت آموزه‌هاي شفاهي قانونگذار در ادوار مختلف

4- تأثيرگذاري بر فرآيند تدوين طرحهاي قانوني در جهت به‌كارگيري خرد جمعي و قرابت به اندوخته علمي نخبگان كشور

5- استفاده از تجربيات برخي از كشورهاي پارلماني يا نيمه‌پارلماني

4- سؤالات تحقیق

سؤال اول- آسيب‌هاي قانونگذاري در ايران در مرحله تدوين طرحها و لوايح كدامند؟

سؤال دوم- در مرحله تصويب قانون در مجلس شوراي اسلامي چه عواملي مانع از «تصويب خوب» قانون مي‌شوند؟ چاره چيست؟

سؤال سوم- تأييد  و داوري قانون در ايران با توجه به جايگاه حقوق شوراي نگهبان و مجمع تشخيص مصلحت نظام با چه مشكلاتي دست به‌گريبان است و براي تمشيت بهينه اين مراحل چه راهكارهايي وجود دارد؟

5- فرضیات تحقیق

6- تقسیم‌‌بندی کلی تحقیق به شرح ذيل مي‌‌باشد:

فصل اول- مفهوم قانون و فرآيند قانونگذاري

مبحث اول- مفهوم قانون

مبحث دوم- فرآیند قانونگذاری

فصل دوم- آسیبها وراهکارها درمرحله تهیه طرحها و لوایح

مبحث اول- ساختار ظاهری قانون

مبحث دوم- اصول کلی نگارش قانون

فصل سوم- آسیبها و راهکارها در مرحله تصویب در قوه مقننه

مبحث اول- آسیبها در مرحله تصویب در قوه مقننه

مبحث دوم- راهکارها در مرحله تصویب در قوه مقننه

فصل چهارم-آسیبها و راهکارها در مرحله تأیید و ابلاغ

مبحث اول- آسیبهای مربوط به مرحله تأیید وابلاغ

مبحث دوم- راهکارهای مربوط به مرحله تأیید و ابلاغ