تحلیل فضایی

به نام خداوند جان و خرد

کتابی که اکنون در دست دارید با عنوان گویای «تحلیل فضایی: هر نقشه روایتگر یک داستان است»، تلاشی عمیق و جامع از سوی فاطمه جوادی و سعید جوی‌زاده است تا دریچه‌ای نو به سوی فهم جهان پیرامون‌مان بگشاید. این اثر، فراتر از یک مجموعه تحلیل فضایی است؛ بلکه دعوتی است برای هر کسی که در پی شناخت و درک بهتر جهان است. همان‌گونه که یان اسمیت به درستی اشاره می‌کند:

«اطلاعات جغرافیایی، هوشمندی از جهان است و درکی بهتر به هر آن‌کس که در جستجوی شناخت جهان است هدیه می‌دهد.»

این جمله، روح حاکم بر تمام فصول کتاب و انگیزه‌ای عمیق برای نگارش آن به شمار می‌رود.

در دنیای امروز که مملو از رویدادها و پدیده‌های گوناگون است، درک جزئیات مکانی این رویدادها اهمیتی بنیادین یافته است. رویدادها صرفاً زنجیره‌ای از اتفاقات نیستند؛ بلکه در فضایی خاص و با در نظر گرفتن عواملی چون مکان، زمان و روابط فضایی شکل می‌گیرند. این کتاب با رویکردی تحلیلی، در پی تقویت تفکر فضایی خواننده است تا بتواند «چگونگی»، «چرایی» و «تأثیر» رویدادها را درک کرده و در نتیجه، تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ نماید.

سفر به عمق درک فضایی: از مبانی تا آینده

این کتاب شما را در سفری فکری و تحلیلی از مبانی بنیادین نقشه، داده و اطلاعات، تا پیچیده‌ترین روش‌های تحلیل فضایی و چشم‌اندازهای آینده سامانه اطلاعات مکانی (GIS) همراهی می‌کند. ما از این باور آغاز می‌کنیم که «هر نقشه، روایتگر یک داستان است» و بر آنیم تا شما را به ابزارهایی قدرتمند مجهز کنیم تا بتوانید این داستان‌ها را عمیق‌تر بخوانید و روایت کنید.

سفر ما با فصل اول: مقدمه آغاز می‌شود؛ فصلی که اهمیت مکانیابی و درک رویدادها در فضای جغرافیایی را تشریح می‌کند و شما را ترغیب می‌نماید با پرسیدن سؤالات عمیق‌تر، پیامدها و تأثیرات رویدادها را پیش‌بینی کرده و روابط پنهان میان افراد و مکان‌ها را کشف کنید. این بخش، تفکر فضایی را به عنوان یک نقشه ذهنی برای درک دنیای پیرامون معرفی کرده و شما را با اصول بنیادین GIS آشنا می‌سازد.

در فصل دوم: آناتومی نقشه، اجزای یک نقشه به تفصیل شرح داده می‌شود: از انواع نقشه‌ها مانند مرجع، موضوعی و پویا گرفته تا مقیاس نقشه، سیستم‌های مختصات و پیش‌بینی‌ها. این فصل به شما کمک می‌کند تا ساختار و محتوای نقشه‌ها را بهتر درک کنید.

در ادامه، فصل سوم: داده‌ها، اطلاعات و مکانیابی آن‌ها به تفاوت میان داده و اطلاعات، روش‌های ذخیره‌سازی و سازماندهی در محیط محاسباتی و GIS می‌پردازد. همچنین راه‌های یافتن داده‌ها و اهمیت یادگیری مداوم در این حوزه را بررسی می‌کند.

فصل چهارم: مدل‌های داده برای GIS، ساختارهای اساسی داده‌ها را شامل مدل‌های رستری و برداری به تفصیل توضیح داده و مزایا و محدودیت‌های هر یک را همراه با نکات کلیدی و تمرین‌های مرتبط ارائه می‌دهد. علاوه بر این، موضوع تصویربرداری ماهواره‌ای و عکاسی هوایی به عنوان منابع مهم داده‌های فضایی بررسی می‌شود.

فصل پنجم: مدیریت داده‌های جغرافیایی شما را با چالش‌های سازماندهی، دسترسی، ذخیره‌سازی و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات فضایی آشنا می‌کند. در این فصل، انواع داده‌ها، مقیاس‌های اندازه‌گیری، روش‌های جمع‌آوری داده‌ها، مدیریت پایگاه‌های داده جغرافیایی، سیستم‌های مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای، فرمت فایل‌ها و اهمیت کیفیت داده‌ها بررسی می‌شود.

در فصل ششم: داده و تجسم ویژگی‌ها به ابزارهای تحلیلی و بصری‌سازی داده پرداخته می‌شود. شما با روش‌های خلاصه‌سازی داده‌ها، اندازه‌گیری‌های توزیع و گرایش مرکزی آشنا می‌شوید و مهارت خود را در جستجو و پرس‌وجو بر اساس ویژگی‌ها و جغرافیا و همچنین طبقه‌بندی داده‌ها تقویت می‌کنید.

در ادامه، فصل هفتم: تجزیه و تحلیل جغرافیایی ۱ (عملیات برداری) به تکنیک‌های تحلیلی برداری، شامل بافرینگ، ژئوپروسسینگ و تحلیل چندلایه مانند همپوشانی و اتصال فضایی می‌پردازد.

فصل هشتم: تجزیه و تحلیل جغرافیایی ۲ (داده‌های رستری) بر تحلیل داده‌های رستری تمرکز دارد. در این فصل، عملیات محلی، منطقه‌ای و جهتی و همچنین تکنیک‌هایی مانند درونیابی فضایی و نقشه‌برداری زمین توضیح داده می‌شود.

فصل نهم: اصول نقشه‌کشی به بعد هنری و ارتباطی نقشه‌سازی اختصاص دارد. اهمیت رنگ، مدل‌های رنگی، انتخاب رنگ مناسب، نمادشناسی و طراحی هوشمند نقشه شامل عناصر گرافیکی و تایپوگرافی از مباحث این فصل هستند.

در فصل دهم: مدیریت پروژه‌های GIS با مبانی مدیریت پروژه، فرآیندها و حوزه‌های دانش PMBOK، شکست پروژه و ابزارهای عملی مدیریت پروژه GIS آشنا خواهید شد.

در نهایت، فصل یازدهم: آینده GIS چشم‌اندازهای آتی این فناوری را بررسی می‌کند؛ از GIS به عنوان «سیستم عصبی سیاره متصل ما» و «قلب تپنده زمین»، تا مفاهیمی مانند دوقلوهای دیجیتال، زیرساخت‌های ژئوفضایی، وب GIS، ادغام داده‌ها و گذر از حسگری به عمل.

این کتاب نه تنها یک منبع آموزشی برای متخصصان GIS است، بلکه دعوتی است برای هر فرد کنجکاوی که می‌خواهد درک عمیق‌تری از جهان پیرامون خود داشته باشد. با مطالعه این اثر، شما نه‌تنها با ابزارها و تکنیک‌های GIS آشنا می‌شوید، بلکه توانایی‌های خود را در تفکر فضایی، حل مسائل پیچیده و اتخاذ تصمیمات آگاهانه ارتقا می‌دهید.

ما بر این باوریم که قدرت تحلیل فضایی، کلید گشایش بسیاری از معماهای دنیای مدرن است و این کتاب، نقشه راهی است برای دستیابی به این قدرت. امیدواریم این اثر، نه تنها به دانش شما بیفزاید، بلکه الهام‌بخش‌تان باشد تا جهان را با چشمانی متفاوت ببینید؛ چشمانی که هر نقشه را نه یک تصویر ساده، بلکه روایتگر داستانی بی‌انتها از مکان، زمان و روابط پیچیده حیات می‌دانند.

با احترام
فاطمه جوادی و سعید جوی‌زاده
تهران، ۱۴۰۴