توسعه روستایی (اصول، سیاستها و برنامه ریزی)

کتاب های مرتبط

با وجود اهداف بلند پروازانه تعیین شده توسط کشورهای مختلف در زمینه توسعه روستایی، مخصوصا کشورهای در حال توسعه و تلاش­های آنها در این زمینه هنوز هم اکثر این کشورها درگیر مسئله توسعه نیافتگی در مناطق روستایی هستند و اکثر جوامع توسعه نیافته با این معضل دست و پنجه نرم می­کنند. هر چند کشورهای توسعه یافته از نظر توسعه روستایی وضعیت مناسب­تری دارند؛ ولی برنامه­های توسعه روستایی فقط خاص کشورهای توسعه نیافته نمی­باشد و کشورهای پیشرفته نیز اصلاحات و سیاست­هایی با هدف توسعه نواحی روستایی انجام داده و یا انجام می ­دهند. به عنوان مثال در دهه 1990، بازسازی روستایی موضوع مهمی برای مطالعات روستایی در این کشورها بوده است. بیشتر کشورهای توسعه یافته از جمله ایالات متحده، کانادا، ژاپن، کره­جنوبی و برخی از کشورهای اروپایی که بیشتر مسائل و مشکلات نواحی روستایی را درک کرده­اند به بازسازی سریع روستاها پرداختند.

بند چهاردهم اعلامیه مقررات توسعه روستایی اروپا (1999) نیز مربوط به حاکمیت توسعه روستایی و تأکید بر اهمیت هماهنگی همه بازیگران محلی و ملی برای اجرای برنامه­ها و سیاست­گذاری روستایی بوده است. در این بند هماهنگی با همکاری چندسطحی شامل بازیگران دولتی و غیردولتی انجام شد که تصمیمات غیرمتمرکز را در بر می­گرفت و رویکردهای پایین به بالا را تشویق نمود. در کشورهای در حال توسعه نیز با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی خود، سیاست­ها و رویکردهایی را برای توسعه روستایی به کار گرفته­اند. در ایران نیز با وجود تدوین و اجرای سیاست­ها و برنامه­های مختلف توسعه­ای مانند برنامه­های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پنج­ساله قبل و بعد انقلاب، هنوز هم توسعه نیافتگی روستاها نسب به نواحی شهری کشور به قوت خود باقی مانده است. از جمله مواردی که در طول سال­های پس از انقلاب مورد غفلت قرار گرفته، توجه نکردن به توانمندی بالقوه موجود در روستاها و عدم بکارگیری ظرفیت­ها در راستای توسعه مناطق روستایی، استفاده نکردن از تجربیات و الگوهای توسعه روستایی جهانی به منظور ایجاد شرایطی نوین در ساماندهی مدرن عوامل تولید در حوزه روستاها و فقدان قوانین جامع حمایتی و برنامه­ریزی مشخص برای توسعه روستایی است.

به همین خاطر، توسعه نیافتگی روستاها منجر به افزایش فقر، محرومیت و نابرابری بین مناطق شهری و روستایی شده که این امر به صورت مستقیم و غیرمستقیم اثرات منفی ناخواسته­ای، مانند کاهش جمعیت روستاها (مهاجرت)، تخلیه روستاها، افزایش شهرنشینی و افزایش حاشیه­نشینی در شهرها را در­پی داشته است. با توجه به این مسائل و برای پیشبرد توسعه ملی، توسعه روستایی به عنوان یک اصل برای سیاست­گذاران باید در اولویت قرار گیرد. از سویی دیگر پس از چند دهه تجربه ناموفق در رسیدن به توسعه روستایی، این مسئله روشن است که لازمه رسیدن به توسعه، توجه به روستاها و نواحی روستایی به عنوان نیروی محرکه توسعه کل کشور است.

علاوه بر این بررسی نظریات، دیدگاه­ها، عوامل مهم در توسعه روستایی، سیاست­های توسعه روستایی، برنامه­ریزی روستایی، و آشنایی با نقاط قوت و ضعف هر یک از آنها می­تواند نقش مهمی در برنامه­ریزی، انتخاب استراتژی، و انتخاب برنامه­ها و سیاست­های مناسب توسعه روستایی داشته باشد. هدف از تدوین این کتاب بیان ضرورت، اهمیت، معیارها و شاخص­ها، پارادایم­ها، عوامل، سیاست­ها، ابزارها و بازیگران توسعه روستایی و بررسی برنامه­ها و برنامه­ریزی توسعه روستایی در یک مجموعه برای محققان و دانشجویان جغرافیا، توسعه روستایی، برنامه­ریزی روستایی و علوم اجتماعی است و نویسنده تلاش نموده که دانشجویان و محققان مرتبط با کتاب حاضر به برداشتی پیوسته و منسجم از موضوع دست پیدا کنند. در راستای هدف مذکور، مطالب این کتاب در هفت فصل تنظیم شده است.

در فصل اول ابتدا تعریف و مفاهیم اولیه توسعه و توسعه روستایی آورده شده، سپس تفاوت­های بین توسعه و رشد اقتصادی، و توسعه و تغییر، ضرورت توسعه روستایی، اهداف توسعه روستایی و عناصر پایه توسعه روستایی بررسی شده است. چنانچه در فصل اول و برای تعاریف و مفاهیم روستا سعی شده که در قالب وجه تمایز شهر و روستا تعاریف مختلف روستا ارائه شود. در فصل دوم کتاب مفاهیم شاخص و اهیمت کاربرد شاخص­ها در برنامه­ریزی توسعه روستایی، ضرورت سنجش توسعه روستایی برای سیاست­گذاران و مدیران توسعه روستایی، اقدامات و شاخص­های سنجش توسعه روستایی و مفاهیم فقر و شاخص­های اندازه­گیری فقر در مناطق روستایی به عنوان یکی از معیارهای مهم سنجش سطح توسعه روستایی آورده شده است. در این فصل سعی شده که شاخص­های اندازه­گیری سطح توسعه روستایی بررسی شود تا خوانند بتواند نسبت به سنجش برنامه­های توسطه روستایی و موفقیت آنها اطلاعاتی کسب نماید. در فصل سوم کتاب دیدگاه­های توسعه و توسعه روستایی و ویژگی­های اصلی نظریه­های توسعه و توسعه روستایی آورده شده است.

در این فصل به بررسی سه مکتب کلی وابستگی، نوسازی و جهانی شدن و ارتباط آنها با توسعه روستایی پرداخته شده است. همچنین نظریات رشد اقتصادی فشار بزرگ روزن­اشتاين، نظریه حداقل تلاش لیبن­اشتاین، مدل سرمایه انسانی، مدل توسعه روستایی گاندی، مدل توسعه اقتصادی و  مفاهیم اساسی دوگانگی و نیاز به دستیابی به موفقیت و نقش یک از آنها در توسعه و توسعه روستایی به صورت مروری گذرا و به صورت انتقادی بررسی شده است. در فصل چهارم عوامل موثر و تعیین­کننده توسعه و توسعه روستایی بیان شده است. در این فصل ابتدا نقش هر یک از منابع طبیعی، منابع انسانی، سرمایه، فناوری و عامل ساختاری- نهادی در توسعه روستایی بیان شده است. سپس مشکلات مفهومی و روش شناختی در اندازه­گیری و تعیین رابطه بین توسعه روستایی و عوامل تعیین­کننده آن توصیف شده است.

در فصل پنجم مفاهیم و تعاریف سیاست و سیاست­های توسعه روستایی آورده شده است. سپس اهداف، و سلسه مراتب اهداف سیاست­های توسعه روستایی و در قالب رویکردهای قدیم و جدید سیاست­های توسعه روستایی توضیح داده شده است. در آخر، دلایل اصلی نیاز روستاهای ایران به سیاست­های توسعه روستایی و مهم­ترین سیاست­های توسعه روستایی ایران در قالب برنامه­های توسعه و ویژگی­های برجسته آن بررسی شده است. در فصل ششم کتاب، از مفهوم سیستم عملکردی و اجزای مهم آن سخن به میان آمده است. مفاهیم ابزارهای سیاست توسعه و انوع ابزارهای سیاست توسعه روستایی توضیح داده شده است. در ادامه بازیگران توسعه روستایی و انواع بازیگران در فرایند توسعه روستایی در ایران، روش­های تحلیل بازیگران در ساماندهی نظام مدیریت و برنامه­ریزی توسعه روستایی به همراه نقش آنها در فرایند توسعه روستایی ایران بیان شده است. در فصل هفتم کتاب ضمن تعریف اصطلاحات برنامه و برنامه­ریزی، انواع برنامه­ها از نظر سطوح و عملکرد، مدت اجرا و نحوه اجرا، مفاهم برنامه­ریزی روستایی و اهداف برنامه­ریزی روستایی توضیح داده شد. در نهایت مراحل برنامه­ریزی در برنامه­های توسعه روستایی ایران، نظام برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران و آسیب­شناسی نظام برنامه­ریزی توسعه روستایی توضیح داده شد.

با عنایت به اینکه نویسنده خود بر این موضوع واقف است که شاید این مجموعه نیز دارای کاستی­هایی باشد و در زمینه مطالب این کتاب ممکن است دیدگاه­هایی متفاوتی وجود داشته باشد؛ بنابراین ضمن پذیرش تمامی کاستی­ها، نویسنده قدردان تمام کسانی است که یادآورد اشکالات خواهند بود و تلاش خواهد شد که کاستی­ها برطرف شود. لازم به ذکر است که علیرغم تدوین و قالب­بندی اولیه در خصوص تدوین و تکمیل مباحث کتاب، شاکله فصول کتاب را مطالعات پژوهشی و گزارش­های مرتبط در سطح جهانی و داخلی و همچنین معلومات و اطلاعات نویسنده تشکیل داده است.

Reviews

اولین کسی باشید که دیدگاهی می نویسد “توسعه روستایی (اصول، سیاستها و برنامه ریزی)”

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *