رفتار درمانی مفاهیم، شیوه‌‌ها و کاربردها

فهرست مطالب

 

پيشگفتار نگارندگان.............................................................................. 17

مقدمه مترجم..................................................................................... 19

فصل 1: رفتار درمانی و خاستگاه‌‌های آن..................................................... 21

مقدمه.............................................................................................. 21

فنون رفتار درمانی............................................................................... 21

زمينه نظری....................................................................................... 23

رفتار درمانی و مكتب تجربی نگری............................................................ 23

رفتار درمانی و روان تحليلگری................................................................. 23

منتقدان روان تحليل‌‌گری....................................................................... 26

انتقادهايی بر درمان روان تحليلگرانه.......................................................... 26

رفتارگرايی و رفتار درمانی...................................................................... 27

آلبرت كوچولو..................................................................................... 28

رشد و تحول رفتار درمانی...................................................................... 29

تعريف رفتار درمانی.............................................................................. 29

پيشگامان رفتار درمانی.......................................................................... 30

نقش جوزف ولپی................................................................................ 31

نقش گروه مودسلی.............................................................................. 32

مورد نگهدارنده ادرار............................................................................. 33

نقش نظريه‌‌پردازان امريكايی پيرو يادگيری عاملی........................................... 34

بسط و توسعه رفتار درمانی..................................................................... 35

آلبرت بندورا...................................................................................... 35

آرنولد لازاروس.................................................................................... 36

ايساك ماركس.................................................................................... 37

دونالد ميچن بام.................................................................................. 37

رزماری نلسون.................................................................................... 38

كاربرد تجربی رفتار درمانی..................................................................... 38

سنجش............................................................................................ 40

مشاركت بين مراجع و درمانگر................................................................. 41

مورد فرانك‌‌تی..................................................................................... 42

مباحث نظری..................................................................................... 49

چكيده فصل...................................................................................... 50

فصل2: اصول شرطی‌سازی کلاسیک و روش های کاهش اضطراب.................... 51

اصول نظری....................................................................................... 53

مفاهیم اساسی.................................................................................... 53

شرطی‌سازی کلاسیک........................................................................... 53

دلالت‌های بالینی................................................................................. 58

شرطی‌سازی کلاسیک اضطراب................................................................ 58

مورد سوزان B.................................................................................... 59

مطالعات کلاسیک................................................................................ 61

سرکوبی شرطی................................................................................... 61

مورد لاری......................................................................................... 61

آزمایشات ولپه.................................................................................... 62

اظهار نظرها راجع به آزمایشات ولپه........................................................... 65

بازداری تقابلی..................................................................................... 66

رویه‌های درمان................................................................................... 67

آموزش جرأت‌ورزی.............................................................................. 67

حساسیت‌زدایی منظم............................................................................ 68

آموزش تن‌آرامی.................................................................................. 69

سلسله‌مراتب اضطراب............................................................................ 69

ارائه سلسله‌مراتبی از آیتم‌ها در طول درمان.................................................. 71

پژوهش قیاسی بر روی حساسیت‌زدایی منظم............................................... 73

انزجار‌درمانی و تسکین اضطراب................................................................ 76

روش های مواجهه................................................................................ 78

تمرین درجه‌بندی‌شده در زندگی واقعی...................................................... 79

چکیده فصل....................................................................................... 86

نکات پایانی........................................................................................ 86

فصل 3: اصول يادگيری عاملی و شيوه‌‌های اداره رفتار.................................. 89

خاستگاه‌‌های يادگيری عاملی................................................................... 89

وابسته‌‌های رفتاری............................................................................... 91

تقويت.............................................................................................. 92

محرك‌‌های تمييزی (افتراقی).................................................................. 93

خاموش سازی.................................................................................... 94

فراگيری و خاموش سازی رفتار عاملی........................................................ 94

پيامدهای رفتار................................................................................... 94

شكل‌‌گيری........................................................................................ 95

تقويت مثبت...................................................................................... 96

تقويت منفی....................................................................................... 96

تنبيه............................................................................................... 97

جريمه............................................................................................. 97

خاموشی........................................................................................... 98

برنامه‌‌های تقويت................................................................................. 99

نسبت ثابت (FR).............................................................................. 101

نسبت متغير (VR)............................................................................ 102

فاصله ثابت (FI)................................................................................ 102

فاصله‌‌ای متغير (VI)........................................................................... 103

تقويت افتراقی تعداد دفعات كم پاسخ (DRL)............................................ 103

توالی برنامه‌‌ها................................................................................... 103

تقويت شرطی................................................................................... 104

زنجيره‌‌ای كردن................................................................................ 105

نتيجه گيری..................................................................................... 107

كاربردهای بالينی............................................................................... 107

عادت آموزی.................................................................................... 107

زنجيره‌‌ای كردن وارونه......................................................................... 108

تقويت............................................................................................ 109

مورد اليزابت فون آر............................................................................ 110

اختلالات شبه‌‌جسمی و تقويت مثبت........................................................ 112

تنبيه و انزجار درمانی.......................................................................... 114

چرا از تنبيه استفاده كنيم؟................................................................... 115

تقويت افتراقی رفتار ديگر (DRO).......................................................... 117

جريمه............................................................................................ 118

محروم كردن.................................................................................... 118

بيش اصلاحی................................................................................... 119

كلام آخر......................................................................................... 120

چكيده فصل..................................................................................... 120

فصل 4: يادگيری اجتماعی و شيوه‌‌های بازسازی شناختی............................ 123

خاستگاه‌‌های رفتار درمانی شناختی......................................................... 124

مباحث نظری................................................................................... 124

شرطی سازی پنهان............................................................................ 125

خويشتنداری و اداره خويشتن (خودگردانی)................................................ 126

كنترل محرك................................................................................... 127

خود - تقويتی................................................................................... 129

اثرات «توقع» و دارونما........................................................................ 130

چکیده........................................................................................... 131

فرضيه يادگيری اجتماعی..................................................................... 131

يادگيری از طريق مشاهده.................................................................... 134

اثرات يادگيری مشاهده‌‌ايی.................................................................... 134

اثرات بازدارنده و غيربازدارنده................................................................. 135

اثرات تسهيل پاسخ............................................................................. 135

فرایندهای سرمشق‌‌گيری...................................................................... 136

كاربرد............................................................................................ 137

خودبسندگی.................................................................................... 140

چکیده........................................................................................... 141

روش های بازسازی شناختی.................................................................. 141

اصلاح رفتار از طريق بازسازی شناختی از ديدگاه ميچن بام............................. 141

آموزش از طريق خود - آموزی............................................................... 142

آموزش به روش تلقيح استرس............................................................... 143

درمان عقلانی - عاطفی اليس................................................................ 145

شناخت درمانی بك............................................................................ 148

بازسازی شناختی لازاروس.................................................................... 150

مقابله و مشكل گشايی......................................................................... 150

چكيده........................................................................................... 151

چکیده فصل..................................................................................... 152

فصل 5: روش های تحقيق در رفتار درمانی............................................... 153

تحقيق و مسائل اخلاقی....................................................................... 153

تحقيق در زمينه رفتار درمانی و كاربرد آن در درمان..................................... 154

روش های علمی................................................................................ 155

تعريف عملياتی................................................................................. 156

تعميم............................................................................................ 156

مشاهده كنترل شده........................................................................... 157

مشاهدات مكرر................................................................................. 158

تأييد............................................................................................. 158

همسانی.......................................................................................... 159

رويكردهای تجربی و همبستگی.............................................................. 159

ارزيابی فرضيه‌‌های سبب‌‌شناسی.............................................................. 162

ارزيابی اثرات درمان............................................................................ 163

مقايسه تحقيق بالينی و تحقيق قياسی...................................................... 165

تاريخچه‌‌های موردی............................................................................. 166

سری‌‌های بالينی................................................................................. 168

آزمايشات تك موردی.......................................................................... 169

طرح های خط پايه چند تايی................................................................ 171

طرح های خط پايه چندتايی بين رفتاری................................................... 172

طرح های خط پايه چندتايی ميان فردی................................................... 173

مطالعات متقاطع................................................................................ 174

طرح های گروهی.............................................................................. 174

طرح های پيش‌‌آزمون سهمی................................................................. 178

راهبردهای سازنده و مخرب................................................................... 178

طرح های عاملی................................................................................ 179

فرآيند ارزيابی تغييرات رفتاری............................................................... 179

كارايی و سازوکار روش درمان................................................................ 179

عوامل نامشخص................................................................................ 180

اعتبارپذيری درمان............................................................................. 182

ویژگی های تقاضا.............................................................................. 182

نقد و بررسی.................................................................................... 183

كلام آخر......................................................................................... 183

چکیده فصل..................................................................................... 184

فصل 6: سنجش رفتاری........................................................................ 187

مورد آلك د...................................................................................... 187

روش های (متداول) ارزيابی تشخيصی...................................................... 189

تشخيص علائمی (سندرمی).................................................................. 190

روش های كمی................................................................................. 190

سنجش و طبقه‌‌بندی رفتار.................................................................... 192

بهترين روش كدام است؟...................................................................... 193

پيشرفت حاصله در سنجش رفتار............................................................ 194

دهه 1960...................................................................................... 194

دهه 1970...................................................................................... 195

دهه 1980...................................................................................... 195

سهم سنجش رفتار............................................................................. 196

تبيين خصوصيات سنجش رفتار............................................................. 197

عملكردهای سنجش رفتار..................................................................... 199

تبيين و توصيف مشكل........................................................................ 199

تشخيص متغيرهای مداخله‌‌گر (مزاحم)..................................................... 200

گزينش روش درمان........................................................................... 200

ارزيابی پيشرفت نتايج درمان................................................................. 201

فنون سنجش رفتار............................................................................. 201

مصاحبه‌‌های رفتاری........................................................................... 201

استفاده از پرسشنامه........................................................................... 203

فنون هم ارز (قياسی).......................................................................... 204

خود  مشاهده‌‌گری.............................................................................. 204

مشاهده مستقيم................................................................................ 206

سنجش رفتاری اضطراب و ترس............................................................. 207

چکیده فصل..................................................................................... 209

فصل 7: اختلالات اضطرابی..................................................................... 211

معرفی............................................................................................ 211

طبقه بندی DSM - III - R................................................................. 213

اختلال وحشتزدگی............................................................................ 214

اختلالات هراس................................................................................. 214

گذر هراسی...................................................................................... 214

هراس اجتماعی................................................................................. 215

هراس ساده...................................................................................... 215

اختلال وسواسی فكری - عملی.............................................................. 215

اختلال استرس پس از ضربه.................................................................. 216

اختلال اضطراب فراگير........................................................................ 216

همه‌‌گيرشناسی اختلالات اضطرابی........................................................... 217

نظريه‌های رفتاری درباره سبب شناسی..................................................... 218

نظريه‌‌های شرطی‌‌سازی........................................................................ 218

نظريه شرطی‌‌سازی كلاسيك................................................................. 219

نظريه دو عاملی................................................................................. 220

انتقادات وارد بر نظريه شرطی سازی........................................................ 221

فنون رفتار درمانی و شرطی سازی........................................................... 223

نظريه‌‌های شناختی............................................................................. 224

نظريه خوداتكايی............................................................................... 225

نظريه‌‌های برگرفته از شناخت درمانی....................................................... 227

نظريه زيستی - اطلاعاتی..................................................................... 230

نظريه‌‌های مركب............................................................................... 231

سنجش رفتاری اضطراب...................................................................... 232

درمان رفتاری اختلالات اضطرابی............................................................ 234

اختلالات هراس................................................................................. 234

حساسيت‌‌زدايی نظامدار....................................................................... 235

تمرين گام بگام واقعی......................................................................... 237

روش های مواجهه سازی ممتد (طولانی)................................................... 241

محرك‌‌های مربوط يا نامربوط با ترس....................................................... 242

غرقه‌‌سازی كوتاه و غرقه‌‌سازی ممتد......................................................... 243

مواجه‌‌سازی تجسمی و مواجه سازی واقعی................................................. 243

مواجهه درمانی انفرادی و مواجهه درمانی گروهی......................................... 244

بازسازی شناختی............................................................................... 245

چكيده........................................................................................... 246

اختلال وسواسی فكری ـ عملی............................................................... 246

حساسيت‌‌زدايی نظامدار....................................................................... 247

مواجهه‌‌سازی همراه با پيشگيری از پاسخ................................................... 248

گونه‌‌های درمانی................................................................................ 249

چكيده........................................................................................... 250

اختلال اضطراب تعميم يافته................................................................. 250

كنترل محرك................................................................................... 251

روش های مواجهه و غرقه سازی............................................................. 252

آموزش آرامسازی............................................................................... 252

بازسازی شناختی............................................................................... 253

درمان‌‌های تركيبی............................................................................. 253

چكيده........................................................................................... 254

اختلال وحشتزدگی............................................................................ 254

چكيده........................................................................................... 256

اختلال استرس پس از ضربه.................................................................. 257

غرقه‌‌سازی تجسمی............................................................................ 258

افق‌‌های آينده................................................................................... 259

چکیده فصل..................................................................................... 260

فصل8: افسردگی و خودکشی................................................................. 261

ارزشیابی رفتاری از افسردگی................................................................. 261

سیمایه‌های بالینی افسردگی.................................................................. 262

ارزشیابی افسردگی معیارهای مصاحبه....................................................... 264

ملاک‌های خودسنجی.......................................................................... 265

روش های مشاهده‌‌ای.......................................................................... 267

تحلیل کارکردی................................................................................ 268

مدلهای درمانی عمده.......................................................................... 268

مدل رفتاری لوینسون از افسردگی پایه فکری.............................................. 268

رویکرد درمان................................................................................... 269

ارزشیابی از درمان.............................................................................. 272

مدل شناخت درمانی بک درباره افسردگی.................................................. 272

مدل ادراکی..................................................................................... 272

شناخت درمانی بک............................................................................ 273

اثربخشی درمان................................................................................. 276

درمان از طریق خویشتنداری از دیدگاه ریم................................................. 276

مدل ادراکی..................................................................................... 276

برنامه درمان از طریق خویشتنداری.......................................................... 277

اثر بخشی درمان................................................................................ 277

مدل باز تدوین شده درماندگی آموخته شده................................................ 278

مدل مفهومی.................................................................................... 278

مضامین درمانی................................................................................. 279

تلفیق مدل ها و مثال موردی................................................................. 280

مدیریت رفتار خودکشی گرایانه.............................................................. 283

مدل های رفتاری............................................................................... 283

ارزشیابی......................................................................................... 284

راهبردهای درمانی.............................................................................. 286

چکیده فصل..................................................................................... 287

فصل 9: زوج درمانی رفتاری و درمان اختلالات كنشی جنسی...................... 289

مقدمه............................................................................................ 289

زوج  درمانی رفتاری........................................................................... 290

تاريخچه مختصری از زوج  درمانی رفتاری (BMT)...................................... 292

ديدگاه‌های موجود درباره درمان و مشاوره زناشويی....................................... 293

خاستگاه‌‌های نظريه‌‌ای زوج درمانی رفتاری................................................. 294

نظريه سيستم ها............................................................................... 295

نظريه تبادل اجتماعی......................................................................... 297

ارزشيابی روابط مشكل‌‌زا....................................................................... 300

پرسشنامه‌‌های خودسنجی.................................................................... 301

معيارهای مشاهده‌‌ای........................................................................... 302

ملاحظاتی درباره ارزشيابی در زوج درمانی رفتاری........................................ 303

فنون زوج درمانی رفتاری..................................................................... 304

آموزش مهارت های ارتباطی.................................................................. 304

آموزش حل مساله.............................................................................. 305

انعقاد قرارداد رفتاری........................................................................... 306

مطالعاتی درباره اثربخشی درمانی............................................................ 307

نتايج فراتحليلی................................................................................. 311

مداوای مشكلات زناشويی همراه با مشكلات اضطراب..................................... 312

خانواده درمانی و زوج‌‌درمانی رفتاری........................................................ 313

انتقادهايی بر زوج درمانی رفتاری............................................................ 313

چکیده........................................................................................... 314

سخن آخر....................................................................................... 314

درمان رفتاری اختلالات جنسی كنشی...................................................... 315

طبقه‌‌بندی DSM - III - R از اختلالات جنسی.......................................... 315

اختلالات كنشی جنسی....................................................................... 316

ارزشيابی، نظريه، و درمان..................................................................... 317

مطالعاتی درباره اثربخشی درمان............................................................. 321

چكيده فصل..................................................................................... 322

فصل10: اختلالات شخصیت................................................................... 325

اختلالات دسته A.............................................................................. 329

اختلال شخصیت پارانوئید..................................................................... 329

اختلال شخصیت اسکیزوئید.................................................................. 334

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال............................................................... 336

اختلالات دسته B.............................................................................. 338

اختلال شخصیت ضداجتماعی................................................................ 338

اختلال شخصیت مرزی........................................................................ 341

اختلال شخصیت نمایشی..................................................................... 347

اختلال شخصیت خودشیفته.................................................................. 350

اختلالات دسته C.............................................................................. 355

اختلال شخصیت اجتنابی..................................................................... 355

اختلال شخصیت وابسته....................................................................... 358

اختلال شخصیت وسواسی-جبری............................................................ 360

چکیده فصل..................................................................................... 363

فصل 11: اختلالات اعتيادی................................................................... 365

ميگساری........................................................................................ 365

علل ميگساری................................................................................... 366

مدلهای رفتاری ميگساری..................................................................... 367

ارزشيابی......................................................................................... 368

برنامه‌‌های رفتار درمانی........................................................................ 370

انزجار............................................................................................ 370

اداره وابستگی (مشروط)....................................................................... 371

آموزش مهارت های مقابله‌‌ای................................................................. 371

ميگساری كنترل شده......................................................................... 373

ميگساران گمنام................................................................................ 374

پيشگيری از عود................................................................................ 374

سيگار كشيدن.................................................................................. 375

ارزشيابی......................................................................................... 376

فنون مداخله رفتاری........................................................................... 376

فنون انزجاری................................................................................... 376

زدايش نيكوتين................................................................................. 377

سيگاركشی كنترل شده....................................................................... 378

نگهداری درازمدت.............................................................................. 378

چكيده فصل..................................................................................... 379

فصل 12: رفتار درمانی با بيماران مزمن بستری.......................................... 381

تشخيص‌‌ها و مشكلات شاخص............................................................... 383

سندرم افت اجتماعی.......................................................................... 385

اهداف مطلوب درمان........................................................................... 386

روش های مداوای مطلوب..................................................................... 386

مباحث نظری................................................................................... 388

درمان مشكلات رفتاری خاص................................................................ 391

مشكلات تكلم................................................................................... 391

سرقت و احتكار................................................................................. 392

برنامه‌‌های درمانی در داخل بخش............................................................ 394

اقتصاد پته‌‌ای.................................................................................... 394

اقتصاد پته‌‌ای در مقايسه با محيط درمانی.................................................. 398

مهارت های اجتماعی و آموزش حل مسأله................................................. 399

لياقت اجتماعی................................................................................. 400

فنون آموزش مهارت های اجتماعی.......................................................... 401

مدلهای آموزش مهارت های اجتماعی....................................................... 402

يافته‌‌های پژوهشی درباره آموزش مهارت های اجتماعی.................................. 405

نقد و بررسی.................................................................................... 407

بيماران سالمند پناهگاهی: يك مورد خاص؟............................................... 408

مشكلات بهداشت روانی در دوران پيری.................................................... 409

قلمروهای نويدبخش درمان................................................................... 410

درمان رفتاری سالمندان بستری............................................................. 412

مراقبت از خود.................................................................................. 412

رفتار اجتماعی.................................................................................. 413

مسائل عاطفی و شناختی...................................................................... 414

آموزش كاركنان................................................................................ 415

نقد و بررسی.................................................................................... 416

چکیده فصل..................................................................................... 416

فصل 13: اختلالات رفتاری دوران كودكی.................................................. 419

تعريف اختلالات رفتاری كودك.............................................................. 419

تعيين اهميت بالينی........................................................................... 419

انحراف از هنجارهای رشدی.................................................................. 420

تصورات ذهنی از اشخاص مهم............................................................... 421

اثرات موقعيتی.................................................................................. 421

فراوانی، مدت زمان، و ثبات................................................................... 421

طبقه‌‌بندی....................................................................................... 423

سنجش تغيير رفتاری.......................................................................... 425

روش های سنجش رفتار كودك.............................................................. 425

مصاحبه رفتاری با والدين..................................................................... 426

مثال مصاحبه با والدين (بايگانی مؤلفان).................................................... 426

مصاحبه با كودك............................................................................... 428

مصاحبه با معلمان.............................................................................. 429

مشاهدات رفتاری............................................................................... 429

پرسشنامه‌های رفتاری......................................................................... 433

آزمون هوش و پيشرفت تحصيلی............................................................ 434

پرسشنامه خودسنجی كودك................................................................. 435

خود نظاره‌‌گری.................................................................................. 435

سنجش رفتاری - شناختی.................................................................... 436

يكپارچه‌‌سازی سنجش و درمان.............................................................. 436

درمان رفتاری اختلالات خاص دوران كودكی.............................................. 437

اختلالات درونی شونده........................................................................ 437

ترس و هراس‌‌ها................................................................................. 437

اختلال وسواسی فكری - عملی.............................................................. 439

انزوای اجتماعی................................................................................. 441

اختلالات برونی‌‌شونده.......................................................................... 442

اختلال بيش عاملیی (بیش فعالی) با كمبود توجه......................................... 442

مثال موردی: بیش فعالی...................................................................... 443

مثال موردی: آموزش والدين (پرونده شخصی نويسنده).................................. 445

اختلالات سلوكی............................................................................... 449

اختلالات نافذ رشدی.......................................................................... 451

اُتيسم كودكانه.................................................................................. 452

اداره رفتار........................................................................................ 455

چکیده فصل..................................................................................... 459

فصل 14: استرس مقابله و طب رفتاری...................................................... 461

مفاهيم بيماری، فشار روانی، و مقابله........................................................ 461

مفاهيم بيماری.................................................................................. 461

مفاهيم فشار روانی و مقابله................................................................... 462

ارزشيابی......................................................................................... 464

فنون درمانی..................................................................................... 466

آموزش تن آرامی (آرامسازی)................................................................. 467

پسخوراند زيستی............................................................................... 468

تدابير خويشتنداری............................................................................ 469

تدابير رفتاری - شناختی...................................................................... 470

كاربردهای بالينی خاص....................................................................... 471

فشار خون اساسی.............................................................................. 472

الگوی رفتاری مستعد بيماری كرونر......................................................... 473

سردرد............................................................................................ 474

درد مزمن........................................................................................ 475

پيشگيری........................................................................................ 476

آمادگی روانی برای بستری در بيمارستان................................................... 476

كاهش رفتارهای آسيب‌‌زا در اجتماعات..................................................... 477

چکیده فصل..................................................................................... 478

واژه نما............................................................................................. 479

منابع................................................................................................. 490